HÀNH VI ĐIỀU KHIỂN XE KHI CHƯA ĐỦ TUỔI – HỆ LỤY VÀ CHẾ TÀI XỬ PHẠT

Câu hỏi: Vì trường cấp 3 ở xa nhà nên em họ tôi được bố mua cho một chiếc xe máy để đi lại cho đỡ vất vả dù chưa đủ 18 tuổi. Vậy Luật sư cho tôi hỏi, người chưa đủ 18 tuổi điều khiển xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông có bị coi là hành vi vi phạm pháp luật không? Trường hợp xảy ra tai nạn thì ngoài người điều khiển phương tiện gây tai nạn, người giao xe có chịu trách nhiệm gì không?

Căn cứ pháp lý:

• Bộ Luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017);
• Bộ Luật Dân sự 2015;
• Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024;
• Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông đường bộ; trừ điểm, phục hồi điểm Giấy phép lái xe.

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến Luật Hà Đô. Câu hỏi của bạn chúng tôi xin chia sẻ thêm thông tin và tư vấn như sau:

Kể từ ngày 01/01/2025, Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 chính thức có hiệu lực và đi kèm với đó là một số quy định mới về quy tắc, phương tiện, người tham gia giao thông đường bộ được áp dụng. Trong đó có quy định người lái xe tham gia giao thông phải đáp ứng các điều kiện về độ tuổi, sức khỏe và có giấy phép lái xe phù hợp với loại xe được phép điều khiển do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp như sau:

“Điều 59. Tuổi, sức khỏe của người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ

1. Độ tuổi của người lái xe, người điều khiển xe máy chuyên dùng được quy định như sau:

a) Người đủ 16 tuổi trở lên được điều khiển xe gắn máy;

b) Người đủ 18 tuổi trở lên được cấp giấy phép lái xe hạng A1, A, B1, B, C1, được cấp chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức pháp luật về giao thông đường bộ để điều khiển xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ;

c) Người đủ 21 tuổi trở lên được cấp giấy phép lái xe hạng C, BE;

d) Người đủ 24 tuổi trở lên được cấp giấy phép lái xe hạng D1, D2, C1E, CE;

đ) Người đủ 27 tuổi trở lên được cấp giấy phép lái xe hạng D, D1E, D2E, DE;

e) Tuổi tối đa của người lái xe ô tô chở người (kể cả xe buýt) trên 29 chỗ (không kể chỗ của người lái xe), xe ô tô chở người giường nằm là đủ 57 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ.

2. Người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ phải bảo đảm điều kiện sức khỏe phù hợp với từng loại phương tiện được phép điều khiển. Bộ trưởng Bộ Y tế quy định về tiêu chuẩn sức khỏe, việc khám sức khỏe đối với người lái xe, người điều khiển xe máy chuyên dùng; việc khám sức khỏe định kỳ đối với người hành nghề lái xe ô tô; xây dựng cơ sở dữ liệu về sức khỏe của người lái xe, người điều khiển xe máy chuyên dùng.

3. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an quy định độ tuổi của người lái xe trong lực lượng quân đội, công an làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh.”

Sự khác biệt trong các yêu cầu pháp lý này được quy định để phù hợp với tính chất kỹ thuật cũng như mức độ nguy hiểm của từng loại phương tiện. Cụ thể, xe gắn máy (có dung tích xi-lanh dưới 50cm³ hoặc động cơ điện không quá 4kW) thường có tốc độ và công suất thấp, dễ điều khiển mà không cần kỹ năng lái xe quá phức tạp. Với đặc điểm này, pháp luật cho phép người từ đủ 16 tuổi điều khiển loại xe này mà không yêu cầu giấy phép lái xe, nhằm đáp ứng nhu cầu di chuyển cơ bản, đặc biệt với đối tượng học sinh. Còn đối với xe mô tô, các loại xe khác (có dung tích xi-lanh từ 50cm³ trở lên) là loại xe có công suất lớn, tốc độ cao, yêu cầu kỹ năng lái xe tốt và khả năng phản xạ nhanh để xử lý các tình huống nguy hiểm nên pháp luật quy định người điều khiển xe mô tô phải từ đủ 18 tuổi trở lên và có giấy phép lái xe hợp lệ. 

Do đó, nếu em họ bạn là người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thì việc sử dụng xe máy có dung tích xi-lanh dưới 50cm³ hoặc động cơ điện không quá 4kW sẽ không bị coi là vi phạm pháp luật. Việc điều khiển loại phương tiện này tham gia giao thông cũng không yêu cầu người lái phải có giấy phép lái xe. Nhưng nếu xe máy mà em bạn sử dụng là loại có dung tích xi-lanh từ 50cm³ trở lên thì dù chỉ sử dụng để phục vụ việc đi học vẫn sẽ bị coi là vi phạm pháp luật và phải chịu trách nhiệm theo quy định tuỳ vào mức độ vi phạm. 

Căn cứ theo quy định tại điểm a Khoản 4 Điều 18 Nghị định 168/2024/NĐ-CP, người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi điều khiển xe mô tô có dung tích xi- lanh từ 50 cm3 trở lên hoặc có công suất động cơ điện từ 04 kW trở lên sẽ bị phạt tiền từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng. Cùng với đó, tại khoản 10 Điều 32 của Nghị định này cũng quy định về trách nhiệm của người sở hữu phương tiện nếu giao xe hoặc để cho người không đủ điều kiện điều khiển xe như sau: 

“Phạt tiền từ 8.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 16.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với tổ chức là chủ xe mô tô, xe gắn máy và các loại xe tương tự xe mô tô, các loại xe tương tự xe gắn máy thực hiện hành vi vi phạm giao xe hoặc để cho người không đủ điều kiện theo quy định tại khoản 1 Điều 56 của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ điều khiển xe tham gia giao thông (bao gồm cả trường hợp người điều khiển phương tiện có giấy phép lái xe nhưng đang trong thời gian bị tước quyền sử dụng).”

Như vậy, bố của em họ bạn, người đã mua xe và giao xe cho em bạn sử dụng sẽ phải chịu trách nhiệm hành chính tương ứng. Mức phạt theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP này đã tăng lên gấp 6 lần so với quy định trước đây tại Nghị định 100/2019/NĐ-CP (chỉ từ 800.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với cá nhân và từ 1.600.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với tổ chức). Mức phạt mới này sẽ tạo áp lực tài chính lớn hơn, buộc chủ xe phải thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng trước mỗi hành động của mình. Đây là biện pháp phòng ngừa hiệu quả, góp phần nâng cao ý thức chấp hành luật giao thông, từ đó giảm thiểu tai nạn.

Ngoài các chế tài xử phạt hành chính, nếu người chưa đủ 18 tuổi điều khiển xe gây ra tai nạn giao thông, trách nhiệm dân sự và hình sự của cả người lái xe và người giao xe đều được xem xét đến.

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, chủ sở hữu phương tiện giao xe cho người dưới 18 tuổi mượn hoặc sử dụng trái pháp luật khi chưa đủ điều kiện điều khiển xe tham gia giao thông phải cùng chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho bên bị tác động, trừ khi chứng minh được phương tiện bị chiếm hữu hoặc sử dụng trái phép. Do đó, nếu em họ bạn lái xe gây tai nạn giao thông, bố của em ấy (người giao xe) có thể bị buộc liên đới bồi thường thiệt hại cho bên bị tác động.

Nghiêm trọng hơn, nếu hành vi vi phạm gây ra hậu quả nghiêm trọng (chẳng hạn như chết người hoặc thiệt hại tài sản nghiêm trọng) thì cả người điều khiển xe gây tai nạn và người giao xe đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 260 và Điều 264 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

Như vậy, trong trường hợp này, việc giao xe cho em họ bạn sử dụng không chỉ dẫn đến nguy cơ bị xử phạt hành chính mà còn tiềm ẩn rủi ro liên quan đến trách nhiệm dân sự và hình sự. Do đó, gia đình nên cân nhắc kỹ vấn đề này và tuân thủ các quy định pháp luật để tránh hậu quả đáng tiếc.

Trên đây là một số thông tin chia sẻ và tư vấn của Công ty Luật Hà Đô, trường hợp Quý khách hàng muốn được tư vấn chi tiết hơn về các quy định xử phạt đối với hành vi điều khiển xe máy tham gia giao thông của người chưa đủ 18 tuổi, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua tổng đài tư vấn pháp luật hotline 19006280 hoặc email infor@hado-law.com.

Công ty Luật Hà Đô luôn mong đợi và sẵn lòng đồng hành để giải đáp các thắc mắc và cung cấp dịch vụ cho Quý khách.

Trân trọng cảm ơn!